نام دارو: ایپیلیموماب Ipilimumab
نام تجاری : یرووی Yervoy
شکل دارویی : ویال تزریقی ۵۰ میلی گرم و 200 میلیگرم
شرکت تولید کننده : Bristol-myers Squibb
داروی یرووی روشی نوین و موثر در درمان ملانوما
ایپیلیموماب (ipilimumab) دارویی است که برای درمان نوعی از سرطان پوست به نام ملانوما تجویز می‌گردد. درواقع گروه هدف داروی یرووی بزرگسالان و کودکان بالای 12 سالی هستند که سرطان در آن‌ها پیشرفت کرده است (ملانوما متاستاتیک) و یا با جراحی قابل درمان نیست. هنوز مشخص نشده است که آیا یرووی در کودکان کمتر از 12 سال نیز ایمن و مؤثر هست یا خیر.
این دارو در ایمنوتراپی سرطان کاربرد دارد؛ به این معنا که سیستم ایمنی بدن خود فرد را جهت مقابله با این بیماری تقویت می‌کند. در ادامه به‌صورت کامل‌تری با مکانیسم عمل این دارو، میزان اثربخشی و عوارض جانبی آن آشنا خواهید شد.
سیستم ایمنی بدن چگونه با ملانوما متاستاتیک مقابله می‌کند؟
سیستم ایمنی بدن، درواقع سیستم دفاعی بدن شما در برابر بیماری‌های مختلف می‌باشد. هنگامی‌که سیستم ایمنی بدن به‌طور عادی کار می‌کند، گروهی از سلول‌ها به نام سلول‌های T، سلول‌های مضر و سرطانی نظیر ملانوما را شناسایی و حذف می‌کنند. بعضی اوقات این سلول‌های T در مقابله با سلول‌های سرطانی در افراد مبتلا به ملانوم متاستاتیک، به‌درستی عمل نمی‌کنند. این همان‌جایی است که داروی یرووی YERVOY وارد عمل می‌شود.
تصور می‌شود یروویYERVOY با سیستم ایمنی بدن برای افزایش فعالیت سلول‌های T همکاری می‌کند. هنگامی‌که سلول‌های T فعال‌تر هستند، به بدن در مبارزه سریع‌تر و قوی‌تر با سرطان کمک می‌کنند. پس می‌توان گفت که داروی یرووی می‌تواند به سیستم ایمنی بدن در حذف سلول‌های سرطانی ملانوما کمک کند. زمانی که شما و پزشکتان در مورد گزینه‌های درمانی صحبت می‌کنید، از او بخواهید درباره مکانیسم عملکرد این دارو بیشتر به شما توضیح دهد.
نتایج مطالعات بالینی بر روی اثربخشی داروی یرووی
نتایج مطالعات بالینی نشان داده است که برخی از بیمارانی که یرووی را مصرف کرده‌اند به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای طولانی‌تر از بیمارانی که از این دارو استفاده نکرده‌اند، عمر می‌کنند. بااین‌وجود مهم است بدانید که این دارو بر روی تمام بیماران مؤثر نیست و نتایج آن برای هر فرد متفاوت خواهد بود. بهتر است با پزشکتان در مورد اینکه این دارو برایتان مناسب است یا نه مشورت کنید.
یک مطالعه بالینی بر روی 676 بیمار مبتلا به ملانوما متاستاتیک یا ملانومای غیر قابل جراحی انجام شد که قبلاً با یک یا چند داروی شیمی‌درمانی نظیر الدسلوکین، داکاربازین، تموزولومید، فوتوماستین یا کربوپلاتین، تحت درمان قرار گرفته بودند. در این مطالعه 20٪ از بیماران (137 نفر) فقط یرووی دریافت کردند، 20٪ دیگر (136 بیمار) فقط از یک داروی تجربی دیگر استفاده کردند و 60٪ از بیماران (403 بیمار) یرووی را به همراه یک داروی تجربی دریافت کردند.
هدف اصلی این آزمایش اندازه‌گیری و مقایسه طول عمر افرادی بود که از داروی یرووی و داروی تجربی استفاده می‌کردند. بر اساس این پژوهش، افرادی که داروی یرووی را دریافت می‌کردند (به‌تنهایی یا در ترکیب با داروی تجربی)، به‌طور میانگین حدود 10 ماه بیشتر زنده می‌ماندند. درحالی‌که افرادی که فقط داروی تجربی استفاده کرده بودند، بقای کلی 6 ماه را نشان دادند. همچنین یرووی، خطر مرگ را در این بیماران در مقایسه با بیمارانی که فقط داروی تجربی دریافت کرده بودند تا یک‌سوم کاهش داد.
تأثیرگذاری یرووی با وضعیت ژن BRAF در شما ارتباطی ندارد
متخصص انکولوژیست در افرادی که به ملانوما پیشرفته مبتلا هستند، آزمایش‌هایی را درباره وضعیت تومور انجام خواهد داد. یکی از این موارد، یک آزمایش ژنتیکی برای تشخیص وضعیت
ژن BRAF می‌باشد. وضعیت مثبت BRAF به این معنی است که در این نوع از تومور ملانوما، ژن BRAF آسیب دیده است. حدوداً در نیمی از تومورهای ملانوم متاستاتیک نوع آسیب دیده این ژن، وجود دارد. اهمیت تعیین وضعیت ژن BRAF این است که برخی از داروهایی که برای درمان ملانوما تجویز می‌شوند، فقط در افرادی مؤثرند که سلول‌های سرطانی آن‌ها دارای جهش در BRAF باشند.
اثربخشی داروی یرووی YERVOY ارتباطی با وضعیت ژن BRAF ندارد. در مطالعات بالینی که بر روی این دارو انجام شده‌اند، تومورهای بیماران ملانوم متاستاتیک ازنظر وضعیت BRAF آزمایش نشده‌اند؛ بنابراین شرکت‌کنندگان در این مطالعات هم شامل بیماران BRAF منفی بوده‌اند و هم BRAF مثبت. درنتیجه، مشخص نیست وضعیت BRAF ازنظر بالینی چه ارتباطی با اثربخشی داروی ایپیلیموماب دارد. شما می‌توانید از پزشکتان در مورد مؤثر بودن دارو در مورد خودتان سؤال کنید.
روش استفاده از داروی یرووی چیست؟
داروی ایپیلیموماب در چهار دوز و به‌صورت تزریق داخل وریدی در مطب دکتر استفاده می‌شود. فاصله بین دوزها سه هفته است؛ بنابراین می‌بایست دارو را در هفته‌های زیر دریافت کنید:
- دوز اول در هفته اول
- دوز دوم در هفته چهارم
- دوز سوم در هفته هفتم
- دوز چهارم در هفته دهم
بسیار مهم است که در دوره درمان خود با پزشکتان به‌خوبی تعامل داشته باشید و تمام دوزها را در زمان صحیح دریافت کنید. اگر به هر دلیلی یک جلسه را نمی‌توانستید شرکت کنید حتماً در زمان مناسب به پزشکتان اطلاع دهید؛ ممکن است توصیه‌هایی برایتان داشته باشد.
عوارض جانبی داروی یرووی چیست؟
داروی یرووی (ipilimumab) می‌تواند در بسیاری از قسمت‌های بدن شما عوارض جانبی جدی ایجاد کند و حتی منجر به مرگ شود. شایع‌ترین آن‌ها مشکلات روده (کولیت)، مشکلات کبدی (هپاتیت)، مشکلات پوستی، مشکلات عصبی و مشکلاتی در غدد (خصوصاً غده هیپوفیز، آدرنال و تیروئید) می‌باشند. این مشکلات ممکن است در هر زمانی چه در طول درمان یا بعد از اتمام درمان رخ دهند. درمان به‌موقع این عوارض، می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. به همین دلیل است که وضعیت شما باید دائماً توسط پزشکتان ارزیابی شود.
پزشک قبل از شروع درمان و در طول درمان، دائماً از شما آزمایش خون می‌گیرد تا وضعیت کبد، سطح هورمون‌ها و عملکرد تیروئید را تحت کنترل داشته باشد. گاهی ممکن است نیاز به تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی باشد. در صورت بروز عوارض جانبی شدید ممکن است پزشکتان درمان با یرووی را برای یک مدت به تأخیر بیندازد و یا حتی به‌طور کامل متوقف کند.
مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است، تنها عوارض جانبی مصرف داروی یرووی نیستند؛ بنابراین در صورت مشاهده هرگونه علامتی، فوراً با پزشکتان در میان بگذارید. حتی عوارض جانبی خفیف و قابل درمان نیز، درصورتی‌که به‌موقع کنترل نشوند می‌توانند شدید و تهدیدکننده باشند.
عوارض جانبی جدی ناشی از مصرف یرووی
- • مشکلات روده (کولیت) که می‌تواند باعث پارگی یا سوراخ شدن روده شود. علائم و نشانه‌های کولیت شامل اسهال (مدفوع شل)، زیادتر شدن دفعات اجابت مزاج، وجود خون در مدفوع، مدفوع تیره و چسبنده، درد معده (درد شکم) یا حساسیت به لمس می‌شود. ممکن است تب هم داشته باشید.
- • مشکلات کبدی (هپاتیت) که می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود. علائم و نشانه‌های هپاتیت شامل زرد شدن پوست یا سفیدی چشم، تیره شدن رنگ ادرار (به رنگ چای)، حالت تهوع یا استفراغ، درد در سمت راست معده، وقوع خونریزی یا کبودی سریع‌تر از حد نرمال و کاهش انرژی می‌باشد.
- • مشکلات پوستی که می‌تواند منجر به واکنش شدید پوست شود. علائم و نشانه‌های واکنش شدید پوستی ممکن است شامل بثورات پوستی و پوسته‌پوسته شدن آن با خارش یا بدون خارش باشد. همچنین زخم در دهان و تاول‌های پوستی نیز می‌تواند وجود داشته باشد.
- • مشکلات عصبی که می‌تواند منجر به فلج شدن شود. علائم مشکلات عصبی ممکن است شامل ضعف غیرمعمول پاها، بازوها یا صورت و بی‌حسی یا گزگز دست یا پاها باشد.
- • مشکلات غدد درون‌ریز (خصوصاً غدد هیپوفیز، آدرنال و تیروئید) نیز می‌تواند رخ دهد. علائم و نشانه‌های اینکه غدد شما به‌درستی کار نمی‌کند ممکن است شامل سردردهای مداوم یا غیرمعمول، احساس دائمی سرماخوردگی، تغییر در خلق‌وخو، کاهش میل جنسی، تحریک‌پذیری، فراموشی، سرگیجه یا غش کردن باشد.
- • مشکلات ریوی (پنومونیت) که علائم آن می‌تواند شامل سرفه کردن یا بدتر شدن سرفه‌های قدیمی، درد قفسه سینه و تنگی نفس باشد.
- • مشکلات کلیوی ازجمله نفریت و نارسایی کلیه. علائم مشکلات کلیوی ممکن است شامل کاهش میزان ادرار، وجود خون در ادرار، تورم مچ پا و از دست دادن اشتها باشد.
- • التهاب مغز (آنسفالیت). علائم و نشانه‌های آنسفالیت ممکن است شامل سردرد، تب، خستگی یا ضعف، گیجی، مشکلات حافظه، خواب‌آلودگی، دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعاً وجود ندارند (توهم)، تشنج و سفتی گردن باشد.
- • مشکلات چشم که علائم آن شامل تاری دید، درد چشم، قرمزی چشم، دوبینی یا سایر مشکلات بینایی می‌شود.
- • واکنش‌های شدید ناشی از تزریق دارو. اگر این علائم را هنگام تزریق یرووی تجربه کردید، فوراً به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید: لرز، خارش یا بثورات پوستی، گرگرفتگی، تنگی تنفس، سرگیجه، تب .
- • بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD)، عارضه‌ای است که می‌تواند بعد از دریافت پیوند مغز استخوان (سلول بنیادی) اتفاق بیفتد. درصورتی‌که قبل یا بعد از پیوند، از داروی یرووی استفاده شود این عارضه می‌تواند تشدید شود و حتی خطر مرگ داشته باشد. بثورات پوستی، التهاب کبد، درد ناحیه معده (شکم) و اسهال از شایع‌ترین علائم آن هستند.
دکتر بهرام دهخوارقانی
1398/10/22