زینک مهم‌ترین ماده معدنی برای بدن
روی یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین عناصر برای انجام اعمال بیولوژیکی در بدن می‌باشد. ماده معدنی زینک به دلیل نقش اساسی خود در تقسیم و تمایز سلولی، فعال کردن ژن‌ها و بسیاری از فعالیت‌های آنزیمی سلول، نقشی اساسی در تنظیم عملکرد صحیح یک ارگان از اولین مراحل جنینی تا آخرین مراحل زندگی، دارد. زینک در ساخت بیش از 300 آنزیم ضروری در بدن شرکت می‌کند که فعالیت‌های حیاتی مختلفی را بر عهده دارند.
در این مقاله با مزایای روی ، مقدار مورد نیاز و منابع آن، بیشتر آشنا خواهید شد؛ پس با ما همراه باشید.
روی و سلامت پوست ، مو و ناخن
زینک یک ماده معدنی ضروری برای حفظ سلامت پوست، مو و ناخن است. بر اساس مطالعات، کمبود روی باعث به هم ریختن ساختار پروتئین‌های موجود در پوست، مو و ناخن شما میشود. همچنین مشخص شده است که روی در ساخت DNA و RNA که در تولید سلول‌های جدید در پوست، فولیکول‌های مو و پایه ناخن اهمیت دارند، مؤثر است. علاوه بر این، این ماده معدنی بسیار ضروری، سطح هورمون‌های بدن را متعادل نگه می‌دارد که خود عاملی برای جلوگیری از ریزش مو و حفظ ساختار و کیفیت پوست، مو و ناخن می‌باشد. بهترین مکمل برای سلامت پوست، مو و ناخن، مکملی است که علاوه بر روی حاوی دیگر مواد مغذی نظیر بیوتین، آهن و ویتامین C نیز باشد.
زینک و سیستم ایمنی
روی را در گروه عناصر ضروری طبقه‌بندی می‌کنند؛ زیرا بدن ما فقط به مقادیر بسیار کمی از آن نیاز دارد؛ اما کمبود و یا فقدان آن در بدن می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
طبق گزارش مجله اروپایی ایمونولوژی، بدن انسان برای فعال شدن نوع خاصی از سلول‌های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت T، نیاز به ماده معدنی روی دارد. سلول‌های T به دو روش به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند:
- کنترل و تنظیم پاسخ‌های ایمنی
- حمله به سلول‌های عفونی یا سرطانی
بنابراین کمبود روی می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. بر اساس یک مطالعه که در مجله آمریکایی تغذیه بالینی به چاپ رسیده است، افرادی که دارای کمبود روی هستند، حساسیت بیشتری نسبت به ابتلا به انواع بیماری‌ها دارند.
روی برای درمان اسهال
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، اسهال هرساله جان 1.6 میلیون کودک زیر 5 سال را می‌گیرد. استفاده از قرص‌های روی می‌تواند به کاهش وقوع اسهال در بدن، کمک کند. نتایج یک مطالعه نیز نشان داد که استفاده از یک دوره 10 روزه از مکمل روی در درمان اسهال مؤثر است و همچنین از وقوع مجدد آن در آینده جلوگیری می‌کند.
تأثیر زینک بر یادگیری و حافظه
تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه تورنتو نشان داد که روی نقش مهمی در تنظیم چگونگی ارتباط سلول‌های عصبی با یکدیگر دارد. نوع ارتباط سلول‌های عصبی با یکدیگر است که باعث شکل‌گیری خاطرات در ذهن ما شده و بر یادگیری ما تأثیر می‌گذارد. پس می‌توان نتیجه گرفت که روی نقشی مؤثر بر روند یادگیری و تقویت حافظه دارد.
نقش روی در ترمیم زخم‌ها
زینک نقش مهمی در بهبود زخم‌ها دارد. تحقیقات نشان داده است که کمبود روی، درمان و بهبودی زخم‌ها را به تأخیر می‌اندازد. در مطالعه‌ای مشخص شد که زمان بهبودی زخم‌ها وقتی که بیماران از زینک با دوز 50 میلی‌گرم، سه بار در روز استفاده می‌کردند تا 43 درصد کاهش یافت؛ اما هنوز معلوم نیست که مصرف خوراکی روی، در بیمارانی که دچار کمبود روی نیستند نیز باعث بهبود زخم خواهد شد یا خیر. بااین‌وجود استفاده از پماد موضعی زینک اکساید (که حاوی روی است) حتی در بیماران بدون کمبود روی نیز، منجر به تسریع در روند بهبودی و ترمیم زخم‌ها خواهد شد.
خاصیت ضد ویروسی زینک
روی می‌تواند خاصیت ضد ویروسی نیز داشته باشد. دیده شده است که این ماده معدنی هنگام ابتلا به عفونت‌های ویروسی، توانایی ویروس‌ها برای دخول به سلول را از بین می‌برد. تحقیقات نشان می‌دهد که می‌توان از مکمل روی برای کمک به سلول‌های ایمنی در مبارزه با سرماخوردگی و علائم آن استفاده کرد. تحقیقات جدیدی که در سال 2003 انجام شد، نشان داد که اگر در دو روز اول شروع علائم، از مقدار مناسبی از ماده معدنی روی استفاده شود، مدت سرماخوردگی تا نصف کاهش خواهد یافت.
نقش روی در باروری
مطالعات و آزمایش‌های متعدد، پایین بودن سطح روی را با کیفیت پایین اسپرم ارتباط می‌دهند. به عنوان مثال، یک مطالعه در هلند نشان داد که افراد پس از مصرف قرص سولفات روی و مکمل اسید فولیک دارای تعداد بیشتری اسپرم در مایع منی خود خواهند بود. در مطالعه دیگری نیز محققان به این نتیجه رسیدند که کمبود روی می‌تواند عاملی خطرناک، برای کیفیت پایین اسپرم و ناباروری باشد.
روی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مرتبط با سن
مطالعه‌ای از محققان دانشگاه ایالتی اورگان نشان می‌دهد که رساندن سطح روی به حد نرمال از طریق رژیم غذایی و مکمل‌ها، می‌تواند خطر بیماری‌های التهابی را کاهش دهد. بیماری‌های التهابی از شایع‌ترین عوارضی هستند که به دنبال افزایش سن، گریبان گیر شما خواهند شد. زینک همچنین از آسیب دیدن شبکیه چشم در افرادی که از سطح نرمال این ماده معدنی برخوردارند، پیشگیری می‌کند.
زینک و عملکرد ورزشی
ماده معدنی روی، نقشی کلیدی در بسیاری از واکنش‌های بیولوژیکی مؤثر در عملکرد ورزشی دارد. بسیاری از پژوهشگران عقیده دارند که روی در تولید انرژی نقش دارد و برای ظرفیت استقامتی ورزشکاران مهم است و کمبود آن موجب خستگی زودرس میشود. به علت اینکه سطح تستسترون خون به‌وسیله روی تنظیم میشود، کمبود آن می‌تواند مانع عضله سازی و افزایش قدرت بدنی شود.
روی همچنین می‌تواند به تسریع ریکاوری از راه بازسازی مجدد بافت‌ها پس از فعالیت ورزشی کمک کند. ممکن است ورزشکاران برای جبران کاهش آن در اثر تعریق، به مقادیر بیشتری از روی نیاز داشته باشند.
سایر مزایای زینک برای بدن
روی همچنین ممکن است برای درمان اختلالات زیر مؤثر باشد:
- آکنه
- اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD)
- پوکی استخوان
- پیشگیری و درمان پنومونی
- کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)
علائم کمبود زینک در بدن چیست؟
کمبود روی بسیار شایع است، اما معمولاً گیاهخواران، ورزشکاران حرفه‌ای، زنان باردار و شیرده، کسانی که عمل جراحی معده و روده انجام داده‌اند یا اختلال گوارشی مانند بیماری کرون، زخم معده و سندروم روده تحریک‌پذیر دارند، بیشتر با خطر کمبود این ماده معدنی مهم مواجه‌اند.
علائم کمبود روی عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- کم خونی
- تأخیر در بهبود زخم‌ها
- مشکلات پوستی مانند آکنه یا اگزما
- کاهش حس بویایی و چشایی
- اختلال در رشد و اختلالات شناختی
- افسردگی
- اسهال
-ریزش مو و شکنندگی ناخن‌ها و ایجاد نقاط و خطوط غیر طبیعی بر روی آن‌ها
- به تأخیر افتادن بلوغ جنسی و چرخه قاعدگی نامنظم در دختران
- رشد ناکافی استخوان‌ها، عضلات و سیستم عصبی
- مشکلات ناباروری و عملکرد جنسی در بالغین
مقدار مورد نیاز روی یا زینک برای بدن ما چقدر است؟
گرچه روی تقریباً در تمام سلول‌های بدن وجود دارد، در بدن ما سیستم ذخیره‌ای خاصی برای مواد معدنی و از جمله روی وجود ندارد؛ بنابراین برای جلوگیری از کمبود آن می‌بایست به طور روزانه از مکمل روی یا زینک استفاده نمائیم.
مقدار مورد نیاز روی حدود 15 میلی‌گرم برای مردان و حدود 12 میلی‌گرم برای زنان می‌باشد. زنان باردار و شیرده به مقدار 3-2 میلی‌گرم بیش از افراد عادی به این ماده نیاز دارند. حداکثر مجاز برای طولانی‌مدت، 15 میلی‌گرم و کوتاه‌مدت 50 میلی‌گرم می‌باشد؛ اما دوز 50 میلی‌گرم و بیشتر می‌بایست تحت نظارت پزشک مصرف گردد.
افرادی که قهوه زیادی می‌نوشند می‌بایستی یک ساعت قبل و یا دو ساعت بعد از نوشیدن قهوه، از آن استفاده کنند؛ زیرا قهوه جذب روی را کاهش می‌دهد. بسیاری از پژوهشگران عقیده دارند که تمرینات ورزشی شدید مقدار نیاز را 30-25 میلی‌گرم در روز افزایش می‌دهد.
عوارض جانبی و موارد منع مصرف روی کدامند؟
دوزهای بالای روی موجب تأثیر بر جذب آهن و مس در بدن میشود و می‌تواند علائمی مانند تهوع، استفراغ و خستگی به همراه داشته باشد. روی بایستی با غذا مصرف شود تا معده را آزار ندهد. دقت کنید که روی نباید همراه با غذاهای لبنی یا فیبری مصرف شود؛ زیرا جذب آن را مختل می‌کنند. افرادی که دچار آسیب کبدی هستند و یا مشکل روده دارند بایستی قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.
نتایج مطالعات متعدد در چند سال اخیر میزان روی در بدن را با بیماری آلزایمر مرتبط دانسته‌اند، مطالعات نشان داده است که روی، موجب افزایش فعالیت ذهنی در بیماران آلزایمری میشود.
بهترین منابع غذایی روی کدامند؟
شما می‌توانید با تغییراتی در رژیم غذایی خود، روی مورد نیاز بدنتان را تأمین کنید. بهترین منابع غذایی روی عبارتند از:
صدف خوراکی تازه، شاه‌ماهی، سبوس گندم، تخم کدو، شیر پاستوریزه، خرچنگ، مرغ، بوقلمون، گوشت گوساله، جگر و تخم مرغ
البته برخی از مواد غذایی ذکرشده در بالا، مورد پسند عموم افراد نیستند؛ این افراد می‌توانند از
مکمل زینک برای تأمین روی مورد نیاز بدنشان استفاده کنند.
دکتر روزا ابوالقاسم
1402/11/19