ویتامین A و خواص آن
در این مقاله می خوانیم:
خواص ویتامین آ
ویتامین A برای پوست
علایم کمبود ویتامین آ
درمان کمبود ویتامین آ
ویتامین آ در چه غذاهایی است
عوارض جانبی ویتامین آ
علت کمبود ویتامین آ
ویتامین آ در بارداری
مصرف مکمل و قرص ویتامین آ
اگر می خواهید بدانید ویتامین آ در چه غذاهایی است، باید بدانید که این ویتامین در بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات، تخم مرغ، شیر کامل، کره، مارگارین غنی شده، گوشت و ماهی‌های چرب آب شور یافت می‌شود. همچنین ویتامین A را می‌توان به طور صنعتی نیز تولید کرد.
ویتامین آ چه خواصی دارد؟
این ویتامین برای درمان کمبود ویتامین آ مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از آن برای کاهش عوارض بیماری‌هایی مانند مالاریا، HIV، سرخک و اسهال در کودکان مبتلا به کمبود ویتامین آ استفاده می‌شود. خانم‌ها از ویتامین A برای دوره‌های قاعدگی سنگین، سندروم پیش از قاعدگی (PMS)، عفونت واژن، عفونت قارچی، بیماری پستان فیبروکیستیک، و جلوگیری از سرطان سینه استفاده می‌کنند. برخی از زنان مبتلا به HIV از این ویتامین برای کاهش خطر انتقال HIV به نوزاد در طول دوران بارداری، زایمان یا شیردهی استفاده می‌کنند. مردان نیز از ویتامین آ به منظور بالا بردن تعداد اسپرم استفاده می‌کنند. برخی از افراد این مکل را برای تقویت چشم و تقویت بینایی، بهبود دید و درمان اختلالات چشم مانند دژنراسیون ماکولار وابسته به سن (AMD)، گلوکوما و آب مروارید استفاده می‌کنند.
ویتامین A برای پوست
این ویتامین برای بیماری‌های پوستی مانند آکنه، اگزما، پسوریازیس همچنین برای بهبود زخم، ترمیم سوختگی، کاهش چین و چروک، آفتاب‌سوختگی و محافظت از پوست در برابر اشعه UV استفاده می‌شود. همچنین از ویتامین A برای زخم معده و روده، بیماری کرون، بیماری لثه، دیابت، بیماری هورلر (موکوپلی‌ساکاریدوز)، عفونت‌های سینوسی، تب یونجه، و عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) استفاده می‌شود. ویتامین آ همچنین برای شیگلوز، بیماری‌های سیستم عصبی، عفونت بینی، از دست دادن حس بویایی، آسم، سردرد مداوم، سنگ کلیه، تیروئید پرکار، فقر آهن خون (کم‌خونی)، ناشنوایی، زنگ گوش، و زخم‌های دهانی پیش‌سرطانی (لکوپلاکیا) استفاده می‌شود. سایر کاربردهای آن عبارتند از پیشگیری و درمان سرطان، حفاظت از سیستم قلبی و عروقی، کاهش روند پیری و تقویت سیستم ایمنی بدن.
ویتامین A چگونه عمل می‌کند؟
ویتامین آ به منظور رشد و عملکرد مناسب چشم‌ها، پوست، سیستم ایمنی و بسیاری از بخش‌های دیگر بدن ضروری است.
موارد استفاده ویتامین آ
موارد استفاده ویتامین A عبارت اند از :
درمان کمبود ویتامین آ
مصرف خوراکی این ویتامین در جهت پیشگیری و درمان علائم ناشی از کمبود این ویتامین مؤثر است.
علل کمبود ویتامین آ
کمبود ویتامین آ می تواند در مواردی همچون کمبود پروتئین، دیابت، تیروئید پرکار، تب، بیماری کبد، فیبروز سیستیک یا یک اختلال ارثی به نام آبتالیپوپروتئینمی مشاهده شود.
این مکمل برای موارد زیر موثر است:
• سرطان سینه. زنان قبل از یائسگی با سابقه خانوادگی سرطان پستان که سطح بالایی از ویتامین آ در رژیم غذایی خود مصرف می‌کنند، خطر ابتلا به سرطان پستان در آنها کاهش می‌یابد.
• آب مروارید. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف بالای ویتامین آ در رژیم غذایی با ریسک کمتر ابتلا به آب مروارید ارتباط دارد.
• اسهال مرتبط با HIV. به نظر می‌رسد که مصرف ویتامین آ همراه با داروهای معمولی خطر مرگ ناشی از اسهال در کودکان مبتلا به HIV مثبت با کمبود ویتامین آ را کاهش می‌دهد.
• مالاریا. مصرف خوراکی این مکمل برای کاهش علائم بیماری مالاریا در کودکان کمتر از 3 سال در مناطقی که مالاریا شایع است موثر می باشد.
• سرخک. به نظر می‌رسد که مصرف خوراکی این مکمل باعث کاهش خطر عوارض سرخک یا مرگ کودکان مبتلا به سرخک و کمبود ویتامین آ می‌شود.
• ضایعات پیش سرطانی در دهان (لکوپلاکیای دهانی). تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف ویتامین آ می‌تواند به درمان ضایعات پیش سرطانی در دهان کمک کند.
• بازیابی بعد از عمل لیزر چشم (کراتکتومی فتوریکاتیو). مصرف این مکمل به همراه ویتامین ای از طریق دهان به بهبود پس از جراحی لیزر چشم کمک می‌کند.
• عوارض پس از بارداری. به نظر می‌رسد که مصرف ویتامین آ خطر ابتلا به اسهال و تب بعد از بارداری در زنان مبتلا به سوءتغذیه را کاهش می دهد.
• عوارض بارداری. به نظر می‌رسد که مصرف این مکمل خطر مرگ و شب‌کوری در طول دوران بارداری در زنان مبتلا به سوء تغذیه را کاهش می‌دهد.
• بیماری چشم با آسیب به شبکیه چشم (پیگمنتوزا رتینیت). تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف ویتامین آ می‌تواند پیشرفت یک نوع بیماری چشم که منجر به صدمه رسیدن به شبکیه می‌شود را کند نماید.
عوارض جانبی ویتامین A
به احتمال زیاد ویتامین آ اگر به صورت خوراکی یا تزریق عضلانی با میزان کمتر از 10.000 واحد در روز مصرف شود برای اکثر افراد بی‌خطر است.
احتمالا مصرف خوراکی این ویتامین با دوز بالا می تواند پرخطر باشد. برخی از تحقیقات علمی نشان می‌دهد دوزهای بالاتر ممکن است خطر پوکی استخوان و شکستگی لگن به ویژه در افراد مسن را افزایش دهد. بزرگسالانی که محصولات لبنی کم‌چرب (که سرشار از ویتامین آ است) و مقدار زیادی میوه و سبزیجات مصرف می‌کنند معمولا نیازی به مکمل‌های ویتامین آ یا مولتی‌ویتامین حاوی ویتامین آ ندارند. مصرف طولانی مدت دوز بالای ویتامین آ می‌تواند منجر به عوارض جانبی جدی از جمله خستگی، تحریک‌پذیری، تغییرات ذهنی، بی‌اشتهایی، ناراحتی معده، تهوع، استفراغ، تب خفیف، تعریق بیش از حد، و بسیاری عوارض جانبی دیگر شود. در زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند مصرف بیش از حد ویتامین آ می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی لگن را افزایش دهد. نگرانی‌هایی وجود دارد که مصرف دوزهای بالای مکمل‌های آنتی‌اکسیدان مانند ویتامین آ ممکن است بیشتر از آنکه مفید باشد مضر باشد.ویتامین آ به احتمال زیاد در مقادیر توصیه شده برای کودکان بی خطر است. حداکثر میزان ویتامین آ که برای کودکان بر مبنای سن آنها بی خطر است عبارت است از:
• کمتر از 2000 واحد در روز برای کودکان تا 3 سال
• کمتر از 3000 واحد در روز برای کودکان 4 تا 8 سال
• کمتر از 5700 واحد در روز برای کودکان 9 تا 13 سال
• کمتر از 9300 واحد در روز برای کودکان 14 تا 18 سال
زمانی که میزان مصرف ویتامین آ بیشتر از مقدار توصیه شده باشد، عوارض جانبی بوجود می‌آید مانند تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی، استفراغ، اسهال، از دست دادن هوشیاری، سردرد، مشکلات بینایی، لایه‌برداری پوست، افزایش خطر ابتلا به ذات‌الریه، اسهال و مشکلات دیگر.
هشدارها و مراقبت‌های ویژه برای مصرف ویتامین A
ویتامین آ در بارداری و شیردهی
احتمالا مصرف ویتامین آ به میزان توصیه شده کمتر از 10000 واحد در روز برای زنان باردار و شیرده بی خطر است. احتمالا مقادیر بیشر خطرناک هستند و می‌تواند منجر به نقص نوزاد هنگام تولد شود. همچنین بسیار مهم است که مصرف ویتامین آ در زنان باردار در طول سه ماه اول دوره بارداری به شکل دقیق تحت نظارت قرار گیرد. شکل‌های مختلف ویتامین آ در مواد غذایی مختلف یافت می‌شود، از جمله محصولات حیوانی، کبد، برخی از غلات صبحانه غنی‌شده، و مکمل‌های غذایی. استفاده بیش از حد از الکل. مصرف الکل می‌تواند اثرات مضر ویتامین آ در کبد را افزایش دهد. اختلالاتی که در آنها بدن به درستی چربی جذب نمی‌کند. افراد مبتلا به بیماری‌هایی که جذب چربی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مانند بیماری سلیاک، سندروم روده کوچک، زردی، فیبروز سیستیک، بیماری پانکراس، و سیروز کبدی قادر به جذب ویتامین آ به درستی نیستند، این افراد بایداز مکمل‌های ویتامین آ محلول در آب استفاده کنند. یک نوع کلسترول بالا به نام "هایپرلیپوپروتئینمی نوع پنج (V)": این بیماری می‌تواند منجر به افزایش شانس مسمویت ویتامین آ شود. اگر به این بیماری مبتلا هستید ویتامین آ مصرف نکنید.
عفونت‌های روده: عفونت‌های روده مانند کرم قلاب‌دار می‌تواند به کاهش میزان جذب این مکمل توسط بدن کمک کند.
بیماری کبد: مقدار زیاد ویتامین آ می‌تواند باعث وخیم شدن بیماری کبد شود. اگر مبتلا به بیماری کبدی هستید، این مکمل را مصرف نکنید.
سوء تغذیه: در افراد مبتلا به سوء تغذیه شدید، مصرف ویتامین آ می‌تواند منجر به حجم زیاد ویتامین آ در بدن شود.
کمبود روی: کمبود روی می‌تواند باعث شود که علائم کمبود ویتامین آ رخ دهد. مصرف مکمل‌های ترکیبی ویتامین آ و روی برای بهبود و درمان این بیماری ضروری است.
دوز مناسب ویتامین آ برای مصرف
میزان مصرف کافی (AI) ویتامین آ برای نوزادان مشخص شده است:
از زمان تولد تا 6 ماهگی، 400 mcg/day یا 1300 واحد؛ 7 تا 12 ماهگی، 500 mcg/day یا 1700 واحد
میزان مصرف توصیه شده مجاز روزانه (RDA) برای ویتامین آ در کودکان و بزرگسالان نیز به شرح زیر تعیین شده است:
کودکان 1 تا 3 سال، 300 mcg/day یا 1000 واحد؛
4 تا 8 سال، 400 mcg/day یا 1300 واحد؛
9 تا 13 سال، 600 mcg/day یا 2000 واحد؛
مردان 14 سال به بالا، 900 mcg/day یا 3000 واحد؛
زنان 14 سال به بالا، 700 mcg/day یا 2300 واحد؛
بارداری در سن 14 تا 18 سال، 750 mcg/day یا 2500 واحد؛
بارداری در سن 19 به بالا، 770 mcg/day یا 2600 واحد؛
شیردهی در سنین 14 تا 18 سال، 1200 mcg/day یا 4000 واحد؛
شیردهی در سن 19 سال به بالا، 1300 mcg/day یا 4300 واحد;
حداکثر دوز قابل تحمل (UL) نیز برای ویتامین آ مشخص شده است. UL یا Tolerable Upper Intake Level بالاترین سطح مصرف است که به احتمال زیاد هیچ گونه خطر عوارض و تاثیرات مضر به همراه ندارد. ULها برای ویتامین آ فقط شامل ویتامین آ (رتینول) می باشد و کارتنوئیدهای پروویتامین آ را شامل نمی‌شود:
نوزادان و کودکان تا سه سال، 600 mcg/day یا 2000 واحد؛
کودکان 4 تا 8 سال، 900 mcg/day یا 3000 واحد؛
کودکان 9 تا 13 سال، 1700 mcg/day یا 6000 واحد؛
14 تا 18 سال (شامل بارداری و شیردهی)، 2800 mcg/day یا 9000 واحد؛
بزرگسالان 19 سال به بالا (شامل بارداری و شیردهی)، 3000 mcg/day یا 10000 واحد;
میزان دوز ویتامین آ معمولا به شکل واحد بیان می‌شود، اما گاهی اوقات نیز به شکل میکروگرم بیان می‌شود.
خوردن 5 وعده میوه و سبزیجات در روز حدود 50% تا 65% از RDA بزرگسالان برای ویتامین آ را تامین می‌کند.
دکتر روزا ابوالقاسم
1395/12/05